Biden geeft Poetin 'een cadeautje' door sanctie Nord Stream 2 op te heffen

Een jaar geleden deed de VS nog verwoede pogingen om de aanleg van een gaspijplijn van Rusland naar Duitsland, een project van zo’n 10 miljard euro, om zeep te helpen. Ook al was de aanleg bijna voltooid.

De toenmalige president Donald Trump verzette zich luidkeels tegen de Nord Stream 2, omdat hij vreesde dat de pijplijn Rusland meer economische en politieke invloed in Europa zou geven. 

Trump legde in december 2019 sancties en een jaar later keurde het Amerikaanse Congres nog een reeks strenge sancties goed tegen het consortium dat de pijplijn bouwt.

De huidige Amerikaanse president Joe Biden was er aan het begin van zijn ambtstermijn op gebrand het project een halt toe te roepen en zijn minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, beloofde afgelopen maart te blijven zoeken naar nieuwe manieren om de bouw te stoppen.

Maar slechts een paar maanden later hief Biden de zwaarste sancties plots op en voerde in plaats daarvan een aantal afgezwakte maatregelen door. In juli bereikte de VS een akkoord met Duitsland, wat betekende dat het project door kon gaan zonder dat er verdere sancties zouden worden opgelegd.

De aanleg van de pijplijn is afgelopen maand voltooid en deze week is Rusland begonnen met het vullen van de leiding met gas. Het is nu wachten op goedkeuring van Duitse regelgevende instanties en dan kan Nord Stream 2 ook daadwerkelijk in gebruik worden genomen.

Een cadeautje van Biden aan Poetin

Biden gaf in mei twee belangrijke redenen voor het opheffen van de sancties. Ten eerste wilde hij de relatie met de Duitse bondskanselier Angela Merkel herstellen, na vier jaar Trump. Zij is een van de grootste voorstanders van Nord Stream 2. Reden twee was simpeler: de pijplijn was toch al zo goed als klaar, dus sancties leken weinig meer te helpen. 

"Nord Stream 2 is zo goed als klaar”, zei Biden afgelopen voorjaar tegen verslaggevers. "Het voelt contraproductief voor onze Europese betrekkingen om de sancties nog langer in stand te houden."

Maar de tegenstanders van Nord Stream 2, zowel in Washington als in Europa, zijn het hartgrondig oneens met de suggestie van Biden dat hij de komst van de pijplijn "toch niet had kunnen tegenhouden." 

Volgens critici heeft de Amerikaanse president met het opheffen van de sancties zijn Russische collega Vladimir Poetin een enorm cadeau gegeven.

De Republikeinse senator Ted Cruz, die vorig jaar in de Senaat streed voor sancties tegen de Nord Stream 2, zei in september: "Het is geen hogere wiskunde dat een pijplijn die voor 90 procent voltooid is, nog altijd niet volledig af is." Hij benadrukte hiermee dat de bouw van Nord Stream 2 al bijna een jaar stil lag door sancties die in 2019 door de VS werden opgelegd.

Volgens Gustav Gressel, een senior beleidsmedewerker bij de European Council on Foreign Relations, had Biden meer kunnen doen om de realisatie van de Nord Stream 2 te stoppen. “Hij had bijvoorbeeld grote verzekeringsmaatschappijen kunnen vragen de pijplijn niet te verzekeren, maar besloot blijkbaar dat het de politieke prijs niet waard was.”

Duitsland is de grootste economie van Europa en Biden wil het land graag te vrienden houden, omdat hij denkt dat Duitsland een belangrijke bondgenoot kan zijn in de handelsruzie tussen de VS en China.

"Verdere sancties opleggen was het Biden politiek gezien niet waard", zegt Gressler. “Het had misschien de pijplijn wel kunnen stoppen, maar het had de relatie met Europa verder geschaad en dat is een te groot risico.”

Het Europese dilemma

De vraag is nu of het besluit van Biden om de sancties tegen Nord Stream 2 op te heffen er inderdaad toe zal leiden dat Poetin meer invloed op Europa kan uitoefenen.

De stijgende gasprijzen dit jaar hebben al duidelijk gemaakt hoe afhankelijk Europa van Rusland is voor de levering van aardgas, een afhankelijkheid die door de Nord Stream 2 alleen maar zal toenemen. Rusland heeft eerder de gastoevoer naar landen als Oekraïne afgesneden vanwege geschillen.

“Een ander probleem voor Biden is dat het akkoord dat hij met Duitsland heeft gesloten over de pijplijn bijna volledig op de voorwaarden van Berlijn is gestoeld, omdat de Duitsers het project hebben geframed als een economische kwestie in plaats van een veiligheidskwestie”, zegt Gressler.

Bidens Democratische collega's verzetten zich al langer tegen het project, niet alleen omdat het Rusland een economisch voordeel geeft ten opzichte van de rest van Europa, maar omdat het de VS in de toekomst aanzienlijke problemen zou kunnen bezorgen op het gebied van z’n buitenlandbeleid.

De belangrijkste van die problemen is de vrees dat Nord Stream 2 Rusland de macht geeft, zonder ingrijpen van de EU, om Oekraïne binnen te vallen. Poetin annexeerde daar in 2014 al de Krim.

Rusland importeert momenteel gas via Oekraïne, wat betekent dat het de infrastructuur van dat land niet zal willen destabiliseren. Maar Nord Stream 2 loopt onder de Baltische Zee en omzeilt Oekraïne volledig, wat betekent dat Rusland zich misschien niet langer gebonden voelt voorzichtig te zijn.

"Als de Russen niet afhankelijk zijn van Oekraïne als doorvoerland, zullen ze zich misschien vrij voelen om het land op andere manieren te destabiliseren", zegt Gressler. "Als ze daadwerkelijk Oekraïne binnen trekken, zal dit probleem direct op het bureau van Biden in Washington belanden."

Lees meer over Nord Stream 2:

• Is de Russische Nord Stream 2-gaspijplijn de oplossing voor of de oorzaak van de hoge energieprijzen?
• Omstreden Russische gaspijpleiding naar Duitsland is klaar: Nord Stream 2 blijft politieke splijtzwam
• Rusland levert naar verluidt geen extra aardgas zonder goedkeuring van de Nord Stream 2-gaspijplijn
• VS en Duitsland bereiken na jaren eindelijk een akkoord over de omstreden gaspijplijn Nord Stream 2, waar Shell ook aan meebouwt